50 سال مبارزه جهانی با قاچاق اشیای تاریخی
به گزارش لوکو، معاهده مقابله با قاچاق اشیای تاریخی و هنری یونسکو که در 14 نوامبر سال 1970 به تصویب رسید، در اصل یک ابزار قانونی قدرتمند برای مبارزه بر علیه غارت و قاچاق غیرقانونی چنین اشیایی به شمار می رود. این معاهده با ترسیم و تدوین اصولِ مسئولیت پذیری مشترک و برابریِ فرهنگی، راه را برای برآورده شدن حق مردم در لذت بردن از میراث فرهنگی باز می کند. مفهوم تنوع فرهنگی که به وسیله معاهده محافظت و ارتقای تنوع فرهنگی، مصوبه سال 2005 ارائه شد، پشتوانه مستحکمی برای معاهده سال 1970به شمار می رود. تا به امروز مقادیر زیادی از اشیای هنری و تاریخی که به طریقی به سرقت رفته یا قاچاق شده بودند، با استناد به همین معاهده و ابزار قانونی به کشور خود بازگردانده شدند. برای مثال، همین معاهده بود که کمک کرد الواح هخامنشی تخت جمشید در سال گذشته از موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو به کشورمان بازگردانده شوند.
در بهار سال 2020، بحران سلامتِ ناشی از پاندمی کوید-19 کل دنیا را زمین گیر کرد، اما در این میان قاچاق اموال فرهنگی متوقف نشده است. برعکس، قاچاقچیان اموال فرهنگی از این شرایط که امنیت مکان های تاریخی و باستان شناسی پایین تر آمده است سوءاستفاده برده و دست به حفاری های غیرمجاز و دزدی می زنند. اعداد و ارقام این گفته را ثابت می کنند و می توان گفت در ایران هم میزان دستگیری های حفاران غیرمجاز نسبت به سال های گذشته افزایش چشمگیری داشته که خود نشان از افزایش قاچاق و جرم های اجرا شده در این زمینه است. به علاوه، امروزه ما در یک دوران نورنسانسی در زمینه اشیای هنری و باستانی به سر می بریم، چراکه جذبه موزاییک ها، گلدان های خاکسپاری، مجسمه های بزرگ و کوچک، یا دست نوشته های باستانی امروزه بیش از هر زمانِ دیگری است و فشارِ این تقاضا باعث شده بازار سیاهِ آثار هنری و عتیقه که حالا عمدتا به صورت آنلاین فعالیت می کند، رونق بگیرد.
سازمان های جنایی و تروریستی نیز برای بهره بردن از این بازار دست از پا نمی شناسند و از این تجارت غیرقانونی برای تامین مالی فعالیت های خود یا پولشویی درآمدهایشان بهره می گیرند. برای مثال، از سال 2014، داعش به صورت سازمان یافته به غارت اماکن باستانی و موزه های بخش هایی از سوریه و عراق و مناطق تحت کنترلش پرداخته بود. جریان غیرقانونی کالاهای فرهنگی حالا بعد از قاچاق مواد مخدر و اسلحه، سومین جهت قاچاق بزرگ دنیا تلقی می شود. این امر که از اصل یک مسئله فرهنگی به شمار می رود، با توجه به اینکه بیشتر در مناطق دچار درگیری رواج پیدا کرده، به تهدیدی برای آرامش و امنیت بین المللی تبدیل شده است.
معاهده یونسکو 1970 در باب ابزارهای ممنوعیت و جلوگیری از واردات، صادرات و انتقال غیرقانونی مالکیت اموال فرهنگی، که امسال 50 ساله شده است، حالا بیش از پیش در این نبرد نابرابر بر علیه قاچاقچیان سازمان یافته اهمیت پیدا می کند. در طول نیم قرن از تصویب این معاهده، دستاوردهای زیادی در راستای تدوین قوانین پیشگیرانه، آموزش دادن افراد متخصص، تقویت همکاری های بین المللی، و تشویق به استرداد اشیای دزدی یا قاچاق شده به دست آمده است. افزایش آگاهی نسبت به صدمات فرهنگی، اخلاقی و مادیِ ناشی از این قاچاق ها، که امروز از سوی سازمان ملل متحد به عنوان یک جنایت جنگی تلقی می شود، اثباتی برای این امر است. تصمیمی که از سوی دولت های عضو یونسکو برای جشن دریافت روز بین المللی مبارزه علیه قاچاق امواد فرهنگی در 14 نوامبر هر سال گرفته شده است هم مهر تاییدی بر اهمیت این موضوع می زند.
هرچند، دشواری های ممانعت از قاچاق آنلاین، جریمه های غیربازدارنده و آسیب پذیری حوزه های متاثر از این جرائم، ارائه سطح جدیدی از تحرک بین المللی بر علیه قاچاق اموال تاریخی و فرهنگی را ضروری کرده است.
منبع: گردشبان