کدام ترجمه از پیراندلو دقیق تر است؟ - لوکو

به گزارش ایبنا، سیزدهمین جلسه از سلسله نشست های زیر چتر نقد، با عنوان نشست تخصصی نقد ترجمه کتاب شش شخصیت در جست وجوی نویسنده، اثر لوئیجی پیراندلو، با آنالیز ترجمه حسن ملکی، پری صابری، بهمن فرزانه و رضا قیصریه از این کتاب، در سرای اهل قلم برگزار گردید.

محبوبه خدایی، مترجم و دبیر نشست، صحبت های خود را با خوانش متنی از استفانو پیراندلو، پسر ارشد لوئیجی پیراندلو درباره پدرش آغاز کرد و ضمن اشاره به زندگینامه لوئیجی پیراندلو گفت: این نویسنده اهل ایتالیا، نویسندگی را در 22سالگی و با نوشتن شعر آغاز کرد، اما بیشتر به نمایشنامه هایش معروف است. از او 242 داستان کوتاه، 7 رمان و 44 نمایشنامه باقی مانده است.

او ادامه داد: به نظر منتقدان داستان های کوتاه لوئیجی پیراندلو، چه در گذشته و چه در زمان حال از بهترین آثار او هستند که به دلیل کم ترجمه شدن، در خفا باقی مانده اند. اما نمایشنامه هایش باعث شهرت دنیای او شدند و تقریبا در سراسر دنیا به نمایش درآمده اند.

او ادامه داد: تنها 2 سال مانده به سرانجام زندگی پیراندلو، یعنی در 67 سالگی برنده جایزه نوبل ادبی می گردد. پیراندلو همانند دیگر روشنفکرهای هم عصر خودش، به جرگه فاشیست ها پیوست؛ اگرچه شوخ طبعی تلخش ابدا به مذاق سیاست های فرهنگی پیشوای فاشیست خوش نمی آمد. او حتی در سرانجام زندگی اش، مراسم خاکسپاری رسمی نخواست. این می توانست نشانه فاصله گیری او از رژیمی باشد که می خواست کفن و دفن برنده جایزه نوبل ادبی را تحت یک مراسم دولتی، با شکوه هرچه تمام تر برگزار کند.

در ادامه آنتونیا شرکا، مترجم زبان و ادبیات ایتالیایی و سخنران نشست، آشنایی خود با پیراندلو را مدیون کلاس های رضا قیصریه دانست و گفت: لوئیجی پیراندلو از آن دست نویسنده هایی است که به راحتی نمی توان به او نزدیک شد. انگار بیشتر فیلسوف باشد تا یک نویسنده معمولی و روی آوردن به نوشته های چنین نویسنده ای و ترجمه کردن آثار او، واقعا شجاعت می خواهد.

او در ادامه درباره ترجمه کتاب شش شخصیت در جست وجوی نویسنده گفت: در کتاب هایی که از این اثر به فارسی ترجمه شده، معمولا زندگی نامه کوتاهی از نویسنده و متن ترجمه آورده شده است، ولی قیصریه برای اولین بار مقدمه ای بسیار مفصل و خوب که خود پیراندلو درباره این اثر نوشته را ترجمه و به کتاب اضافه نموده است. چه بسا این مقدمه به اندازه خود اثر مهم است؛ یعنی به شکلی نشان می دهد چطور شد که پیراندلو به سراغ این موضوع رفت؛ چون یک مقدار موضوع عجیب و غریبی است.

شرکا در بخش دیگری از سخنان خود به ترجمه های فارسی این اثر پیراندلو اشاره نمود و گفت: ما 4 ترجمه از کتاب شش شخصیت در جست وجوی نویسنده داریم. قدیمی ترین ترجمه آن را حسن ملکی در سال 1378 چاپ نموده، که به نظر می رسد از زبان انگلیسی ترجمه شده است. چون تیتر موجود در شناسه کتاب، تیتر انگلیسی اثر است، نه ایتالیایی آن. دومین بار پری صابری آن را ترجمه نموده، که البته بیش از آن که ترجمه ای از کتاب باشد، در واقع نمایش نامه نوشتِ کتاب است. یعنی صابری ابتدا این نمایش را روی صحنه برده و بعد حاصل آن چه را که روی صحنه برده بود، بدون توضیحات صحنه در نشر قطره چاپ نموده است. چون کتاب در اصل توضیحات صحنه زیادی دارد.

• حال پری صابری خوش نیست-دیگر هوشیاری سابق را ندارد

او ادامه داد: سومین ترجمه فارسی شش شخصیت در جست وجوی نویسنده از بهمن فرزانه است، که در سال 1387 در نشر کتاب پنجره به چاپ رسانده است. آخرین ترجمه ای هم که از این کتاب در ایران چاپ شده، ترجمه رضا قیصریه است که سال 96 توسط انتشارات نیلا به چاپ رسیده است. این ترجمه با وجود مقدمه مفصلی که به آن اشاره نمودم، در نوع خود کامل ترین ترجمه از شش شخصیت در جست وجوی نویسنده است و شناخت کامل تری از اثر به ما می دهد.

او ادامه داد: ترجمه پری صابری از کتاب با اینکه کتاب ناقصی است، اما ترجمه روان تری برای مطالعه است؛ یعنی اگر بخواهید داستان را به طور کلی بدانید و دنبال توضیحات صحنه نیستید؛ ترجمه صابری مناسب است. البته به نظر می رسد که صابری خود کتاب را ترجمه ننموده باشد و یک جور برداشت آزاد از ترجمه های دیگر کتاب است.

شرکا در ادامه گفت: به نظر می رسد، ترجمه ملکی از این اثر، ترجمه ای از زبان انگلیسی است و به شکل عجیبی شباهت های زیادی با ترجمه قیصریه از کتاب دارد. با توجه به اینکه پشت جلد کتاب هم نقلی از قیصریه از کتاب درباره پیراندلو آورده، می توان فکر کرد که مترجم تحت تاثیر قیصریه است؛ بنابراین می توان شباهت هایی حتی در لحن و در انتخاب لغت ها در 2 اثر دید. درباره ترجمه بهمن فرزانه از این اثر هم به نظر می رسد بیان و نثر آن یک مقدار قدیمی است؛ که شاید به لحاظ نثر برای خواننده امروز مقداری دمده به نظر برسد. این لزوما به این معنا نیست که ترجمه بدی است، ولی به این معنا است که شاید این ترجمه متعلق به زمان و نسل خودش است.

شرکا درباره ترجمه قیصریه از کتاب شش شخصیت در جست وجوی نویسنده گفت: ترجمه قیصریه نسبت به ترجمه های دیگر کتاب سرآمد است و از هر لحاظ که نگاه کنیم، کامل تر و دقیق تر است. حتی خیلی وفادارتر به اصل ایتالیایی اثر است.

نمایشنامه شش شخصیت در جستجوی نویسنده، داستان 6 شخصیت است که وسط تمرین یک نمایشنامه از پیراندلو، وارد سالن می شوند و از کارگردان می خواهند داستان زندگی آن ها را روی صحنه ببرد، چون در غیر این صورت بی استفاده می مانند. آن ها آن قدر می مانند و اصرار می نمایند که بالاخره این اتفاق می افتد و شخصیت ها از عذابی که گرفتار آن هستند رها می شوند.