نظر کارشناسان درباره نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران چه بود؟ - لوکو

اردیبهشت ماه سال 1399 بدون نمایشگاه به پایان رسید و برآورد ها درباره سالی بدون نمایشگاه کتاب جریان پیدا کرد. شوک مالی ناشی از شیوع کرونا، کسب و کار های متعدد از جمله ناشران را به شدت دچار رکود کرد و موجب شد ایده برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب که اواخر سال 1398 مطرح شده بود، قوت بگیرد.

با اعلام رسمی شورای سیاست گذاری سی و سومین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که به دنبال تصمیم ستاد ملی مقابله با کرونا مبنی بر ممنوعیت برگزاری هر گونه نمایشگاه اتخاذ شده بود، این دوره از نمایشگاه، لغو شد. یک ماه بعد از مصوبه شورای سیاست گذاری، 28 شهریور ماه مطالعات برای برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران در موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران آغاز شد. مشارکت سه نهاد شامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران که از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان مجری منصوب شده بود همراه شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران و بانک صادرات به عنوان بانک عامل نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران، وارد فاز اجرا شد.

نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با حضور 1732 ناشر داخلی و 180 ناشر خارجی از اول تا دهم بهمن ماه برگزار گشت.

در حالی که بسیاری از نمایشگاه های کتاب جهان به دلیل شیوع ویروس کرونا لغو شدند، کتاب دوستان با استفاده از قابلیت فضای مجازی توانستند از نمایشگاه کتاب تهران خرید کنند؛ تا یکی از مهم ترین اهداف معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در جبران بخشی از خسارت های مالی کرونا به ناشران محقق شود. با پایان 10 روز نمایشگاه مجازی کتاب تهران، یک میلیون و 254هزار و 599 نسخه کتاب به ارزش 640 میلیارد و 258میلیون و 77هزار و 568 ریال فروش به ثبت رسید.

تجربه نو برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب علاوه براینکه دستاورد قابل توجه و مهمی برای مجموعه فرهنگی کشور محسوب می شود، نیازمند بررسی همه جانبه است تا از یک سو، حفظ و از سوی دیگر ضمن شناسایی نقاط ضعف و قوت در آینده نیز قابل تکرار باشد.

خبرنگاران ، به عنوان تنها خبرگزاری تخصصی کتاب، با رویکرد بررسی عمیق و موشکافانه نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، 9 نشست تخصصی، با حضور صاحب نظران را در قالب وبیناری برنامه ریزی کرد. این نشست ها در فضای اسکای روم قابل مشاهده بود و البته مشروح مباحث نیز مکتوب و منتشر شد.

در مجموع، 31 کارشناس شامل ناشر، کتابفروش، مدیران تشکل ها و صنوف، مدیران خانه کتاب و ادبیات ایران در مقام مجری، مدیران شرکت ملی پست و سایر دست اندرکاران حوزه کتاب و نشر در این 9 نشست مشارکت داشتند.

عنوان نشست ها به شرح زیر است؛

بررسی ساختار و میزان کارآمدی سایت نمایشگاه مجازی کتاب تهران، ماهیت نمایشگاه؛ تخصیص یارانه و تاثیر آن بر بازار نشر، نمایشگاه مجازی کتاب؛ موزعان و کتاب فروشان، بررسی کارکرد های نمایشگاهی نمایشگاه مجازی کتاب تهران، جایگاه نمایشگاه مجازی در برابر فعالیت کتاب فروشان آنلاین، بررسی تاثیر نمایشگاه مجازی کتاب بر تخلفات، نمایشگاه مجازی در آینه رسانه ها، بررسی عملکرد بخش بین الملل نمایشگاه مجازی کتاب تهران و عملکرد شرکت ملی پست در نمایشگاه

در ادامه خلاصه مهم ترین مباحث مطرح شده در این 9 نشست آمده است.

کارشناسان در نشست نخست، درباره بررسی ساختار و میزان کارآمدی سایت نمایشگاه مجازی کتاب تهران نکات زیر را بررسی کردند.

رفع مسائل در جست وجوی کتاب ها و منطق جستجو

حذف چاپ های متعدد و غالبا ناموجود کتاب ها در جستجوها

وجود قیمت های مختلف در چاپ های متعدد ناموجود

خلأ فضایی برای کتاب های جدید یا تازه های نشر و پرفروش ها در غرفه مجازی ناشران

ضرورت آغاز به کار سایت با ظرفیت های سخت افزاری و نرم افزاری بیشتر برای پیشگیری از بروز اختلالات روزهای ابتدایی

پایین بودن سطح آموزش به ناشران و مردم درباره کارکردهای سایت با هدف استفاده بهینه از آن

الگوی نمایشگاه مجازی، نمایشگاه فیزیکی بود در حالی که ظرفیت های مجازی امکانات ویژه ای را ارائه می دهد

رادیو نمایشگاه حذف موارد غیرضروری و ترافیک زا مانند

ظرفیت بازدید از سایت نمایشگاه، کمتر از میزان اعلام شده بود (1.5 میلیون همزمان)

نمایشگاه مجازی به پایلوتی بزرگتر از نمایشگاه مجازی جنوب کرمان نیاز داشت تا ایرادات احتمالی، معین و رفع شود

دیده نشدن ظرفیت ها و بسترهای نرم افزاری لازم برای تعامل ناشران و مخاطبان

در این نشست فرشید فرح خواه، مدیر فنی و اجرایی پروژه نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران؛ سید احمد عبدالصالحی، عضو هیات مدیره انجمن ناشران الکترونیک؛ محمد عبقری، معاون مدیر نشر سوره مهر الکترونیک و جلال ذکایی، مدیرکل سابق اداره چاپ و نشر وزارت ارشاد حضور داشتند.

کارشناسان در نشست دوم، درباره ماهیت نمایشگاه؛ تخصیص یارانه و تاثیر آن بر بازار نشر نکات زیر را بحث و بررسی کردند.

تاثیر نمایشگاه مجازی بر شکل گیری جریان عدالت فرهنگی و تاکید بر تقویت آن

ضرورت بازنگری در نمایشگاه فیزیکی با همراهی صنف و با توجه به تجربه نمایشگاه مجازی به ویژه از نظر بُعد فروش

ضرورت بازنگری در شیوه های تخصیص یارانه، به معنای هدایت صحیح حمایت ها و توزیع هدفمند آن.

توجه به حلقه های مختلف نشر در جریان توزیع یارانه به ویژه کتابفروشان

تاثیرگذاری طرح های حمایتی بر تقویت آخرین حلقه نشر

نمایشگاه مجازی کتاب تهران؛ جلوه توزیع عادلانه یارانه

حذف تخلفات در بحث بن به دلیل رصد دقیق هزینه یارانه خرید کتاب

ضرورت بررسی دقیق تر درباره آینده نمایشگاه فیزیکی و مجازی

عدالت فرهنگی به معنای توزیع یارانه بین مصرف کننده واقعی و ایجاد توازن در توزیع یارانه ها بین ناشر و کتابفروش

توجه به همه حلقه های نشر در جریان برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب؛ واگذاری توزیع کتاب به موزعان و کتابفروشان به

جای شرکت ملی پست؛ با این رویکرد این دو حلقه نیز منتفع خواهند شد.

ضرورت حفظ تجربه نمایشگا مجازی به دلیل عملکرد و نتایج صحیح تر در مقایسه با نمایشگاه فیزیکی، به ویژه در بُعد کاهش

تخلفات ازجمله نقد کردن بن ها.

نابودی تدریجی کتابفروشان به دلیل ناتوانی در رقابت با نمایشگاه مجازی.

حذف تدریجی یارانه ها برای پیشگیری از ایجاد آسیب به مصرف کنندگان.

واگذاری برگزاری نمایشگاه به بخش خصوصی و تعامل با این بخش.

علیرضا اسماعیلی، مشاور اجرایی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمود آموزگار، مدیر نشر کتاب آمه و نیایش سرامی، مدیر نشر باد در این نشست حضور داشتند.

کارشناسان در نشست سوم، درباره نمایشگاه مجازی کتاب؛ موزعان و کتاب فروشان نکات زیر را بحث و بررسی کردند.

تکرار فروش نمایشگاهی توسط ناشران و مغفول ماندن موزعان و کتابفروشان

جای خالی کتابفروشی ها در نمایشگاه؛ با وجود ظرفیت های فضای مجازی برای مشارکت این صنف

کتابفروشان در دوران برپایی نمایشگاه ها مسائل جدی مالی پیدا می کنند و اغلب از عهده پاس کردن چک ها یشان هم برنمی آیند

ضرورت حذف تخفیف های نمایشگاهی با هدف حذف رقابت ناشران با کتابفروشان

تخصیص بخشی از یارانه های نمایشگاهی به تجهیز و غنی سازی کتابخانه های عمومی سراسر کشور با رویکرد افزایش تقاضای کتاب

تغییر ماهت کامل نمایشگاه مجازی به فروشگاه مجازی با مدیریت خانه کتاب

ایده انتقال فروش نمایشگاه مجازی به کتابفروشی ها بر اساس مسافتشان از محل سکونت یا استقرار سفارش دهنده

مناطق سپر بلا می شوند تا تخفیف های نمایشگاهی به افرادی درمحلات اعیان نشین تهران و مراکز استان های مهم برسد

در این نشست ابراهیم کریمی، مدیر مرکز پخش گزیده، محسن بهشتیان، مدیر کتابفروشی لارستان و علیرضا بهشتی، مدیر نشر روزنه حضور داشتند.

کارشناسان در نشست چهارم، درباره بررسی کارکردهای نمایشگاهی نمایشگاه مجازی کتاب تهران نکات زیر را بحث و بررسی کردند.

حجم بالای کتاب ها مانع از ارتقای وجوه بصری و شبیه سازی غرفه ها در نمایشگاه مجازی شد

تاکید نمایشگاه مجازی کتاب نیز مانند نمایشگاه فیزیکی بر فروش بود

توجه به ظرفیت های مجازی شبکه ای برای فروش در نمایشگاه مجازی

بازنگری و توجه به بخش تفکیک موضوعی نمایشگاه مجازی کتاب

طبقه بندی کتاب در نمایشگاه مجازی براساس نیاز بازار

امکان ارائه خدمات برای تقسیم بندی موضوعی کتاب

تقسیم بندی موضوعی می توانست شمای کارنامه نشر را معین کند؛ اما مسائل فنی باعث شد از آن صرف نظر شود

لزوم معرفی بهتر کتاب با اطلاعات افزوده (افزون بر اطلاعات شناسنامه کتاب) در نمایشگاه مجازی

ضرورت ایجاد تعامل ناشر و مشتری در نمایشگاه مجازی

زمان مناسب و ثابت برای برگزاری نمایشگاه معین شود

ایده تلفیق نمایشگاه مجازی و فیزیکی و برگزاری همزمان هر دو

لزوم ارائه گزارش دقیق از نمایشگاه مجازی با هدف سیاستگذاری صنعت نشر توسط فعالان این حوزه

آزاده نظربلند، معاون کتاب و فرهنگ مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران؛ نیایش سرامی، مدیر انتشارات باد؛ محمدتقی عرفانپور، مدیر انتشارات علوم دانشگاهی و علی حاجی تقی، مدیر انتشارات و کتابفروشی ارمغان طوبی حضور داشتند.

کارشناسان در نشست پنجم، درباره نمایشگاه مجازی کتاب و کتابفروشان آنلاین نکات زیر را بحث و بررسی کردند.

کاهش فروش قابل توجه در نمایشگاه مجازی در مقایسه با نمایشگاه فیزیکی، حذف تعامل بین ناشر و مخاطب به عنوان یکی

از مزیت های نمایشگاه فیزیکی همچنین برگزاری کم اثر نشست های تخصصی.

دسترسی ناشران به اطلاعات مخاطبان به عنوان بزرگ ترین و مهم ترین مزیت نمایشگاه مجازی کتاب تهران

ضرورت بازتعریف مفهوم نمایشگاه کتاب؛ چراکه نمی توان نمایشگاه به معنای واقعی همراه با فروش برگزار کرد.

نمایشگاه مجازی قابل جایگزینی با نمایشگاه فیزیکی نیست

ضرروت برگزاری نمایشگاه تخصصی بعد از پایان شیوع ویروس کرونا

برگذاری نمایشگاه کتاب به بخش خصوصی

بررسی امکان اتصال کتابفروشی های کشور به نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، به عنوان راه حل حمایت ازکتابفروشی ها در شرایط کرونا

نمایشگاه مجازی کتاب تهران، مصداق توجه به ضرورت استفاده از فناوری های نوین است

نبود زیرساخت مناسب در برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران که یکی از مصادیق آن شبیه سازی نشدن کتاب ها است.

استفاده از تجربه پلتفرم های پیروز در برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب

نمایشگاه مجازی کتاب را باید فروشگاه کتاب بنامیم

امکان روبرو مردم با تعداد قابل توجهی کتاب که بی سابقه بود

نمایشگاه مجازی کتاب با کتابفروشی های آنلاین که کتاب فیزیکی عرضه می کنند رقیب نبود

در این نشست حسن احمدی، رئیس انجمن ناشران دیجیتال؛ علی محمدپور، دبیر مجمع ناشران دیجیتال کودک و نوجوان کشور و عادل طالبی مدیر نشر برآیند و عضو انجمن صنفی کسب وکارهای اینترنتی حضور داشتند.

کارشناسان در نشست ششم، درباره تاثیر نمایشگاه مجازی کتاب بر تخلفات نمایشگاهی نکات زیر را بحث و بررسی کردند.

توجه به تخلفات جدید و تفاوت جنس تخلفات نمایشگاه مجازی از نمایشگاه فیزیکی

برگزاری نمایشگاه فیزیکی بدون فروش کتاب و انتقال بخش فروش در نمایشگاه مجازی

ایجاد ظرفیت نرم افزاری مناسب برای نظارت و ثبت تخلفات احتمالی

ضرورت برخورد با تخلفات به صورت جدی و پرهیز از مماشات

آموزش به ناشران برای شرکت در نمایشگاه مجازی برای کاهش تخلفات

بازتعریف نسبت جرم (تخلف و جریمه)

نظارت بر کیفیت کتاب ها؛ خصوصا کتاب های چاپ دیجیتال از منظر کیفیت چاپ، کاغذ و صحافی

توجه به امکانی که فضای دیجیتال مارکتینگ ارائه می دهد

توجه به ظرفیت های دیجیتال مارکتینگ در مدیریت کلان فرهنگی در حوزه نشر

ضرورت اصلاح قوانین و آیین نامه، متناسب با فضای مجازی

سپردن امر نظارت بر تخلفات به نهاد بیرونی (ترجیحا صنفی)

نظارت ویژه بر عملکرد پست و وظایف محوله در زمان مورد تعهد

در این نشست رفیع احمدجواهری، مدیر انتشارات ابوعطا، فرهاد تیمورزاده، مدیر انتشارات تیمورزاده و جلال ذکایی، کارشناس حوزه چاپ و نشر و مدیرکل پیشین اداره کل دفتر چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور داشتند.

کارشناسان در نشست هفتم، درباره نمایشگاه مجازی در آینه رسانه ها نکات زیر را بحث و بررسی کردند.

تغییر شیوه پوشش رسانه ای نمایشگاه؛ کاهش قابل توجه استفاده از قالب گزارش مبتنی بر مشاهده و تمایل خبرنگاران به تولید گفت وگو

شکل گیری فضای دو قطبی در رسانه ها به دنبال خبر انتشار نمایشگاه مجازی کتاب تهران

شکل گیری همگرایی رسانه ای بین رسانه های رسمی و شبکه های اجتماعی

توجه تدریجی فعالان شبکه های مجازی و شکل گیری جریان انتشار دیدگاه های انتقادی در فضای مجازی

نبود چشم انداز و ناآگاهی از چگونگی برگزاری این نمایشگاه بین اهالی نشر و یا خبرنگاران از دلایل اصلی این نوع روبرو رسانه ای ارزیابی شد

تغییر تدریجی رویکرد رسانه ها و بازتاب رسانه ای به موقوله چیستی نمایشگاه مجازی در جریان برگزاری آن

با هدف شکستن مقاومت ذاتی افراد دربرابر پدیده ها نو نظریه نوآوری

ضرورت توجه رسانه ها به تلاش فعالان حوزه رسانه برای تولید محتوای خبری در قالب گزارش مبتنی بر مشاهده از نمایشگاه مجازی کتاب

همراهی رسانه های دیداری و شنیداری در معرفی و جلب توجه مردم به نمایشگاه مجازی کتاب تهران

ضرورت توجه رسانه های دیداری و شنیداری به پوشش گسترده تر خبرهای نمایشگاه مجازی مشابه نمایشگاه فیزیکی

در این نشست حمیدرضا مدقق، روزنامه نگار، منتقد سینما و مدرس علوم ارتباطات، امیدعلی مسعودی، عضو هیئت علمی دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره و رئیس هیئت مدیره انجمن ملی سواد رسانه ای ایران و رجبعلی سالاریان، مدیر روابط عمومی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران حضور داشتند.

کارشناسان در نشست هشتم، درباره بررسی فعالیت بخش بین الملل نمایشگاه مجازی کتاب تهران نکات زیر را بحث و بررسی کردند.

رفع محدودیت بارگذاری عناوین از سوی آژانس های ادبی و ناشران (محدودیت عددی)

فعال نگه داشتن بخش بین الملل در طول سال با هدف تداوم مذاکرات با ناشران خارجی

ایجاد زمینه برای امکان اصلاح و تکمیل مستمر اطلاعات در سایت نمایشگاه مجازی

همکاری با مجریان و کارشناسان حرف های در برگزاری نشست های بین المللی

همکاری با افراد حرف های برای ایجاد زیرساخت های لازم برای نشست های بین المللی

لزوم ارائه اطلاعات از نشست های برگزار گشته در نمایشگاه مجازی به فعالان نشر

افزایش تبلیغات در سطح ملی و بین المللی برای بخش بین الملل نمایشگاه مجازی کتاب

توجه به فعالیت کشورهای همسایه در برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب

افزایش تعاملات ناشر ایران و جهان (ترکیب 5+5 جوابگوی نیاز نیست)

توجه ویژه به آژانس های ادبی در بخش بین الملل نمایشگاه و تخصیص امکانات ویژه

معرفی کتاب های برگزیده داخلی(در جوایز داخلی و خارجی) در قالب ساخت کلیپ

در این نشست مصطفی حسینی مهر، مدیر امور نمایشگاه های خارجی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، لیلی حائری، مدیر آژانس ادبی کیا و احمد ذوعلم، مدیر آژانس ادبی دایره مینا حضور داشتند.

کارشناسان در نشست نهم، درباره عملکرد شرکت ملی پست در نمایشگاه نکات زیر را بحث و بررسی کردند.

3.5 درصد مرسولات برگشتی نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران

شبکه پستی 352 میلیون کیلومتر مرسوله جابجا شده است؛ استفاده از سرویس تجارت الکترونیک پست

جمع آوری و انتقال نامناسب بسته های کتاب با گونی های بزرگ که باعث آسیب کتاب ها می شد

ضرورت استفاده از ترولی های مخصوص برای جابجایی کتاب ها

کندی بخش فروش و ایجاد اختلال در پنل ناشران، خصوصا در دو روز اول

رعایت نشدن استاندارد معین در بسته بندی و لزوم استفاده از لفاف های استاندارد

کمبود لفاف و بالابودن هزینه تامین لفاف برای ناشران

لحاظ نشدن امکان ارسال مرسوله های بالای 11 کیلو

پاسخگونبودن مسئولان پست در مراکز مختلف به دلیل نداشتن ظرفیت

محدودیت های زمانی در فعالیت مراکز پست

مراجعه نکردن مسئولان پست برای جمع آوری کتاب ها به دفاتر ناشران و انجام این کار توسط ناشران

ظرفیت مشارکت ناشران برای دسته بندی بسته ها بر اساس استان ها

ظرفیت شرکت پست برای اعزام خودرو و پست مستقیم برای محموله های بزرگ

برآورده نشدن وعده های مسئولان پست از نظر زمان و شکل جمع آوری و توزیع کتاب ها

در این نشست نادر قدیانی، مدیرمسئول انتشارات قدیانی؛ کامران احمدی، مدیر نشر فرهنگ فردا؛ احمد احمدخانی، رئیس اداره تجارت الکترونیک شرکت ملی پست؛ رحمت خادم، مسئول تجارت الکترونیک منطقه پستی جنوب غرب تهران؛ مهرداد ملک محمدی، مدیر سامانه پست کتاب نمایشگاه مجازی کتاب تهران؛ بهادری، معاون مدیرکل منطقه پستی جنوب غربی تهران و پروین صدقیان، رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی زنان ناشر حضور داشتند.