جنجال بر سر سرنوشت شامپانزه 3 ساله باغ وحش ارم - لوکو

جهت دریافت خدمات قیمت طراحی ویلا با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. گروه آبان با سالهای تجربه طراحی معماری و ساخت و مشارکت در پروژه های ساختمانی ویلا و باغ کوچک و بزرگ بهترین انتخاب جهت مشاوره و اجرا میباشد.

به گزارش اعتماد، شرایط کنونی این بچه شامپانزه بی گناه باعث شد که گفت وگویی با کاوه فیض اللهی، جانورشناس و مولف در این زمینه داشته باشیم. او که کتاب های متعددی نیز در این عرصه از جمله در جست وجوی طبیعت نوشته و ترجمه نموده است در خصوص باران می گوید: ما در ایران رشته ای دانشگاهی برای رفتارشناسی جانوری نداریم و دامپزشکان ما نیز درباره جانوران خارجی (exotic) و حیات وحش آموزش نمی بینند. از طرف دیگر باغ وحش ها کارایی لازم را هم ندارند، چراکه نه در بخش آموزش پیروز هستند و نه در پشتیبانی از برنامه های تکثیر در اسارت. متن کامل را در ادامه می خوانید.

نظر شما در خصوص صندلی کنونی که به باران بچه شامپانزه اختصاص داده شده، چیست؟

نگهداری جانوران وحشی در باغ وحش ها برخلاف تصور معمول بسیار سخت و به نوبه خود یک چالش عظیم است. جانوران وحشی با احتیاج های زیستگاهی، تغذیه ای و رفتاری گوناگون از نقاط گوناگون جهان در یک مکان گرد هم آورده می شوند؛ بنابراین طبیعی است که نگهداری یک جانور گرمسیری مانند شامپانزه با یک جانور سردسیری مانند فک در فاصله حداکثر چند صد متر از همدیگر و تامین شرایط مطلوب برای آن ها در یک باغ وحش شهری آن هم در منطقه ای نیمه گرمسیری کار ساده ای نیست.

این را هم در نظر داشته باشید که بعضی از این حیوانات وحشی مهاجرت های فصلی داشته و به طور طبیعی به قلمرو وسیعی احتیاج دارند در نتیجه اغلب آن ها نسبت به انواع بیماری ها آسیب پذیر هستند.

سال هاست که کارشناسان و متخصصان بسیاری در عظیم ترین باغ وحش های جهان گرد هم آمده اند تا بتوانند براساس حجم عظیمی از دانش برای نگهداری از پستانداران، پرندگان، خزندگان و گروه های دیگر تصمیم گیری درست نمایند حتی برای تربیت متخصص در این زمینه دوره های دانشگاهی در نظر گرفته شده، اما کشور ما در این زمینه تازه کار است و دانش مدیریت باغ وحش و نگهداری از گونه های جانوری مختلف در ایران وجود ندارد.

چرا نگهداری از حیوانات وحشی تا این اندازه اهمیت دارد که عده ای بخواهند برای آن سال ها مطالعه و تحقیق نمایند؟

اصل این موضوع به مهم ترین کارکرد باغ وحش های استاندارد برمی گردد که عبارت است از آموزش عمومی و یاری به برنامه های تکثیر در اسارت و احیای جمعیت های منقرض شده یا در خطر انقراض. در نتیجه اغراق نیست اگر بگوییم که باغ وحش های عظیم جهان نقش برجسته ای در حفاظت از گونه های جانوری بازی می نمایند.

صحبت هایی که در خصوص باغ وحش های استاندارد در ایران مطرح می گردد، چقدر با واقعیت فاصله دارد؟

ما در ایران رشته ای دانشگاهی برای رفتارشناسی جانوری نداریم و دامپزشکان ما نیز درباره جانوران خارجی (exotic) و حیات وحش آموزش نمی بینند. از طرف دیگر باغ وحش ها کارایی لازم را هم ندارند، چراکه نه در بخش آموزش پیروز هستند و نه در پشتیبانی از برنامه های تکثیر در اسارت (نمونه مشهور آن هم تلف شدن ببر نری از زیرگونه در خطر انقراض ببر سیبری در باغ وحش تهران به دلیل تغذیه با گوشت آلوده به مشمشه در سال 1389بود.) متاسفانه شرایط ناگوار جانوران در اغلب باغ وحش ها بسیاری از فعالان را به این نتیجه رسانده که شاید تعطیلی آن ها در شرایط حاضر گزینه بهتری باشد.

پیش شرط نگهداری از شامپانزه ها در باغ وحش ها چیست؟

در خصوص نگهداری جانوری همچون شامپانزه در شرایط باغ وحش وضع به مراتب بغرنج تر است. شامپانزه ها در میان تمام جانوران به لحاظ ژنتیکی بیشترین شباهت را به انسان دارند (99 درصد) و به لحاظ قوای شناختی بی همتا هستند، آن ها ابزار می سازند، برای مردگان شان سوگواری می نمایند و زبان انسان را به شکل زبان اشاره می آموزند. شامپانزه ها کمابیش همچون ما دارای شخصیت فردی، عواطف و هیجانات هستند و نگهداری آن ها در شرایط غیرطبیعی احتیاجمند مراقبت های ویژه و حتی شخصی است.

بدیهی است که نگهداری چنین جانوری در محیطی مصنوعی احتیاج به تسهیلات ویژه و تمهیدات خاص دارد و داشتن چند قفس و گذاشتن چند شاخه و حلقه همراه با وعده روزانه میوه در آن ها به هیچ وجه کافی نیست. در واقع استاندارد های نگهداری از شامپانزه همچون فضای کافی در جزیره ای عظیم با خندقی که آن را احاطه نموده، فضای جنگلی و علفزار، با محوطه های زمستانه و تابستانه، خوابگاه، بخش های ایزوله، پزشک، جراح، متخصص بیهوشی و تغذیه، گروه دستیاران و پژوهشگران و مراقبان برای نظارت تمام وقت، برج های دید بانی و دوربین های مداربسته، فقط در باغ وحش های انگشت شماری در جهان وجود دارد.

تنها در چنین شرایطی ممکن است بتوان گروهی از شامپانزه ها را در شرایط نزدیک به شرایط طبیعی نگهداری کرد، اگرچه بازسازی کامل شرایط طبیعی در اسارت هم تقریبا غیرممکن است.

آیا این شرایط را هم اکنون در باغ وحش تهران مهیا می بینید؟

معین است که شرایط نگهداری گروه شامپانزه ها در باغ وحش ارم تهران چه فاصله ای با کمترین استاندارد های بین المللی دارد و جای تعجب نیست که اعضای به جامانده این گروه در تنش شدید روانی به سر می برند. انتظار داریم تماشای فلاکت این شامپانزه ها چه تاثیری بر بازدیدنمایندگان باغ وحش بگذارد؟

از سوی دیگر، در نقاط مختلف جهان برای نگهداری از شامپانزه هایی که سال ها در آزمایشگاه های تحقیقات پزشکی به کار رفته اند و اکنون دیگر به اصطلاح بازنشسته شده اند، یا شامپانزه هایی که به عنوان حیوان خانگی در خانه ها عظیم شده اند، یا در سیرک ها به خدمت گرفته شده اند و فاقد مهارت های اجتماعی برای زندگی در کنار شامپانزه های دیگر هستند، مناطقی با عنوان پناهگاه (sanctuary) یا آسایشگاه (haven) شامپانزه ها ساخته شده است.

در خصوص بچه شامپانزه موسوم به باران نظر شما چیست؟

این بچه شامپانزه که از نوزادی به تنهایی و بدون ارتباط با شامپانزه های دیگر عظیم شده، قبل از هر چیز باید پناهگاه و آسایشگاه مناسب داشته باشد. معرفی آن به کلنی پرتنشی از شامپانزه های باغ وحشی که از پیش در شرایط نامساعدی به سر می برد و هیچ شامپانزه مادر یا اساسا هیچ شامپانزه زیر 20 سالی در آن وجود ندارد، راه چاره صحیحی نیست.

در خصوص بچه شامپانزه هایی که هنوز به سن استقلال و بلوغ نرسیده اند، شرایط کمی پیچیده تر است و احتیاجمند معرفی به گروه ماده ها و پیدا کردن حامیانی که از او در برابر حمله های احتمالی افراد دیگر مراقبت نمایند، هستند.

به گفته فرانس دوال، نخستین جانورشناس مشهور هلندی- امریکایی، شامپانزه ها زیر سایه ای از خشونت بالقوه زندگی می نمایند و بچه کشی یکی از دلایل اصلی مرگ و میر آن ها هم در باغ وحش ها و هم در طبیعت است. از آنجا که شامپانزه های ماده معمولا با تمام نر های برتر گروه جفت گیری می نمایند، هیچ نری دقیقا نمی داند که پدر یک بچه شامپانزه خاص هست یا نه بنابراین اگر نر آلفا اطمینان داشته باشد که بچه ای به او تعلق ندارد برای کشتنش اقدام خواهد نمود.

در شرایط فعلی به نظر می رسد که هیچ کدام از اعضای گروه شامپانزه های ارم، باران را به عنوان عضوی از گروه خود به یاد نمی آورند، ضمن اینکه نگهداری او همراه دیگران می تواند برای او خطر جانی به همراه داشته باشد. ضمن آنکه هیچ کدام از ماده های گروه نیز پیوندی با او ندارند و به مراقبت از او متعهد نیستند.

نگهداری باران در شرایط انزوا نیز پیامد های دیگری دارد. شامپانزه ها در طبیعت در گروه های کوچک سیاری در قالب گروهی عظیم تر از افراد خویشاوند زندگی می نمایند. نباید فراموش کرد که زندگی گروهی برای این جانور اجتماعی اهمیت معین نماینده ای دارد.

بنابراین شما شرایط کنونی و نگهداری از باران را در شرایط انفرادی هم صحیح نمی دانید؟

نگهداری شامپانزه ها در سلول انفرادی به نشانگانی منجر می گردد که در اصطلاح اختلال استرسی پس از آسیب روانی یا اختلال تنش زای پس از رویداد (PTSD) نامیده می گردد و نشانه های آن عبارت است از خشونت، آسیب زدن به خود، جیغ کشیدن و اضطراب شدید.

شامپانزه هایی که در شرایط نامساعد اجتماعی و محیطی نگهداری می شوند، ناهنجاری های رفتاری بسیاری نشان می دهند که در شامپانزه های عادی که توسط مادرشان یا مراقب انسانی عظیم شده اند، دیده نمی گردد.

رفتار هایی که معمولا از این شامپانزه های محرومیت کشیده دیده می گردد، عبارتند از: جنبیدن دایمی و تکان دادن شدید سر که اصطلاحا هد زدن نامیده می گردد. این نکته را هم اشاره کنم که محدودیت های محیطی شامپانزه ها را از مهارت های فکری، جنسی، اجتماعی و والدینی محروم می نماید.

پیشنهاد شما در شرایط فعلی چیست؟

مراجعه به متخصصان بین المللی، چراکه در ایران چنین متخصصانی وجود ندارد. از آنجایی که در ایران اصلا شامپانزه نداریم، نه تنها شامپانزه اصلا هیچ نوع میمونی به طور کلی در حیات وحش خودمان نداریم، طبیعتا متخصص این گونه هم در ایران وجود ندارد. پیشنهاد می کنم که با جست وجو چند متخصص این رشته را در سطح جهان پیدا نمایند و سوالات سنجیده در رابطه نگهداری از بچه شامپانزه یتیم را از آن ها جویا شوند.

تا آنجا که آگاه هستم در حال حاضر غیر از امریکایی ها و اروپایی ها که در باغ وحش ها روی شامپانزه ها بسیار مطالعه انجام داده اند، دانشمندان ژاپنی هم بسیار آگاه هستند. در امریکا دانشگاه اموری در ایالت جورجیا روی این موضوع کار کردند، همین طور در اروپا و در ژاپن هم دانشمندان از دهه 40 میلادی روی شامپانزه ها مطالعه و پژوهش های وسیع دارند و مراجعه به این متخصصان بهترین راه چاره برای این بچه شامپانزه است.